Κατηχητικές βαθμίδες – βοηθήματα

Συνεργάστηκαν οι: Ελευθερίου Κατερίνα, Ζερβού Μαρία, Καρακατσάνη Καλοτίνα, Καρδαμάκη Χριστίνα, Κοπανάκης Γεώργιος, Κυριαζάκου Αντωνία, Μανία Βασιλική, Μισυρλή Μελίνα, Παπαδάτου Καλλιόπη, Πλατάκου Μαρία, Χρυσίνα Μαρία

 

Μορφές Κατηχητικού Βοηθήματος για όλες τις Βαθμίδες

Επειδή θεωρούμε ότι ένα Κατηχητικό μάθημα αρχίζει με την προϋπόθεση της παρουσίας των παιδιών, ένα σημαντικό βήμα αφορά την προσ-έλευση των παιδιών. Γι’ αυτό και κάποια από τα θέματα που θίγονται πιο κάτω αφορούν την προσ-έλκυση των παιδιών. Πέρα από το αρχικό βήμα όμως που κάνει το παιδί να πλησιάσει στις κατηχητικές συνάξεις, είναι σημαντικό να του δοθούν επαρκείς λόγοι να παραμείνει σε αυτό το περιβάλλον και για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Προς αυτό το σκοπό, ένα βοήθημα θα μπορούσε να συμβάλλει όχι μόνο κατά τη διάρκεια του μαθήματος, αλλά και εκ των προτέρων. Προετοιμάζοντας δηλαδή τον κατηχητή να γίνει το κατάλληλο μέσο που θα δώσει στα παιδιά τους σωστούς λόγους να παραμείνουν στη συντροφιά του Κατηχητικού και θα τους προσφέρει δυνατότητες να αναπτύξουν βαθύτερη και ουσιαστικότερη επαφή με τη ζωή και τη Θεολογία της Εκκλησίας.

Για το λόγο αυτό, σαν Κατηχητικό Βοήθημα αλλά και Κατηχητική Βαθμίδα θα ορίζαμε οποιοδήποτε μέσο θα μπορούσε να συμβάλλει στην καλύτερη δυνατή εισαγωγή, παρουσίαση και κατανόηση των εννοιών στα παιδιά, μέσα πάντα από την άρτια κατάρτιση και ενημέρωση του κατηχητή:

 βιβλία (με την κλασσική έννοια του όρου “βοήθημα”),
 εικόνες, αγιογραφίες και παραστάσεις από τη ζωή του Χριστού και των Αγίων μας,
 λατρευτική ζωή της Εκκλησίας μας, η σημασία των ψαλμών, του Ευαγγελίου, του Αποστολικού αναγνώσματος, των κεριών, του μνημόσυνου, του τρισάγιου,
 Μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας μας, η θ. Ευχαριστία, ο Γάμος, το Ευχέλαιο, η Βάπτιση, το Χρίσμα, η Εξομολόγηση, η Ιερωσύνη,
 Θαύματα: Εμφανίσεις και Θαύματα (Μονή Παρακλήτου) & Εμφανίσεις και Θαύματα κατά τη Θ. Λειτουργία (Μονή Παρακλήτου),
 τεχνολογία (διαδίκτυο, Η/Υ, συστήματα πολυμέσων, ηχητικά, οπτικά, παιδαγωγικά ηλεκτρονικά παιχνίδια, βιντεοκασέτες & DVD χριστιανικού περιεχομένου),
 επισκέπτες κατηχητές από άλλες ενορίες που ειδικεύονται σε γνώσεις κάποιου συγκεκριμένου αντικειμένου για συνδιάλεξη μετά από συνεννόηση, καλλιτεχνικές δραστηριότητες μέσα στο χώρο της εκκλησίας ή της ενορίας όπως: χειροτεχνία, αγιογραφία, μαγειρική, δενδροφύτευση, παζάρια με φιλανθρωπικό σκοπό
 διενοριακές αθλητικές/καλλιτεχνικές/πολιτιστικές συνδιοργανώσεις,
 άλλες εκδηλώσεις, ψυχαγωγικές δραστηριότητες: κινηματογραφικές προβολές, θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις ζωγραφικής, εκδηλώσεις για το περιβάλλον, παζάρια άλλων ενοριών με φιλανθρωπικό σκοπό, συμμετοχή σε έρανο Αγάπης, χορωδία, δημιουργία ιστοσελίδας και ομάδας διαχείρισής της,
 επισκέψεις σε ζωολογικούς κήπους για να γνωρίσουν τον πλούτο του ζωικού βασιλείου, μουσεία, μοναστήρια, αρχαιολογικούς χώρους, οίκους ευγηρίας, ιδρύματα για παιδιά με ειδικές ικανότητες, νοσοκομεία, αθλητικές διοργανώσεις – πάντα όμως σε συνάρτηση με τη “βαθμίδα”, την ηλικία και τα ενδιαφέροντα του κάθε παιδιού, εκκλησιαστικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς (με εθελοντική συνεισφορά ή μη),
 ο πνευματικός πατέρας του κατηχητή ως καθοδηγητής του «δασκάλου»,
 περιοδικά παιδαγωγικού και ψυχαγωγικού περιεχομένου, όπως το Προς την Νίκην, Σύναξη,
 διοργάνωση εσπερίδων (με φιλανθρωπικό ή μη σκοπό) στις οποίες τα παιδιά θα μπορούν να παρουσιάσουν χειροτεχνίες, παραστάσεις, τη χορωδία τους και άλλα καλλιτεχνικά πονήματα (ποιήματα, συγγράμματα, έργα) στους γονείς, φίλους, συνενορίτες και γείτονές τους, εκδρομών, γιορτών,
 γνωριμία με εκκλησίες της ευρύτερης περιοχής της ενορίας και της ιστορίας τους,
 ο ίδιος ο Κατηχητής

 

Θέματα – Ζητήματα – Προτάσεις

Στην ενότητα αυτή, με τον όρο «Θέμα» παρουσιάζονται τα φαινόμενα εκείνα που παρατηρούνται στην πλειοψηφία των Κατηχητικών σχολείων με βάση την εμπειρία των Κατηχητών της Ομάδας Β΄. Επιπλέον, ο όρος «Ζήτημα» χρησιμοποιείται για να εκθέσει τα πιο εύλογα και συνηθέστερα προβλήματα/ερωτήματα που μπορεί να δημιουργούνται από το εκάστοτε «Θέμα». Τέλος, ο όρος «Βοήθημα» αποσκοπεί στο να παρουσιάσει τις πλέον εφικτές ή προφανείς «λύσεις» που υπόσχονται να βοηθήσουν να αντιμετωπιστεί όσο γίνεται πιο αποτελεσματικά το εκάστοτε «Ζήτημα».

 

Βαθμίδες

1) Θέμα: Κατανομή παιδιών στις διάφορες βαθμίδες

Ζήτημα: Παιδιά που πηγαίνουν σε διαφορετικές βαθμίδες από αυτές των ηλικιών τους

– Χρειάζεται επαναπροσδιορισμός και αναδιάταξη των βαθμίδων;

– Είναι όντως πρόβλημα;

Βοήθημα: Μεταξύ (γειτονικών – κατά προτίμηση) ενοριών που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα, συνεργασία και συνδιοργάνωση μαθημάτων με άξονα προβλήματα/ ερωτήματα που τα ίδια τα παιδιά θα θέσουν ώστε να δημιουργηθεί κοινό πεδίο αναζήτησης στο οποίο να είναι κατά ηλικία (λόγω κοινών αναγκών) χωρισμένα

2) Θέμα: Λειτούργημα: κατηχητής

Ζήτημα: Ο όρος δεν δηλώνεται ευχάριστα, έχει κακοποιηθεί άδικα και υπονοεί προβληματικό άνθρωπο με οπισθοδρομικές αντιλήψεις

Βοήθημα: Προκειμένου να αναπτυχθεί προσωπική επικοινωνία με τις οικογένειες, αποστολή επιστολών προς γονείς, προσκλήσεων σχετικών με τις δραστηριότητες του κατηχητικού προς τα παιδιά και τους φίλους τους

3) Θέμα: Επικοινωνία μεταξύ αγοριών/κοριτσιών στα μικτά τμήματα

Ζήτημα: Πειράγματα/παιχνίδια με επίκεντρο το διαφορετικό φύλο

Βοήθημα: Συστηματική καθοδήγηση και επικοινωνία με πνευματικό, συστηματική ενσωμάτωση μικτών δραστηριοτήτων ώστε να εξοικειωθούν με το άλλο φύλο

4) Θέμα: Γενικότερη επικοινωνία μεταξύ παιδιών διαφορετικών τμημάτων/βαθμίδων

Ζήτημα: Προβλήματα λόγω διαφορετικών αντιλήψεων ανά οικογένεια

Βοήθημα: Δημιουργία οικογενειακού και Ευχαριστιακού κλίματος – της μεγάλης Οικογένειας του Χριστού για να δώσει το αποτύπωμα της ευχαριστίας στο Χριστό

5) Θέμα: Εγγενείς δυσκολίες κατήχησης

Ζήτημα: Έννοιες δυσνόητες, γλώσσα δυσκολονόητη έως ακατανόητη προκαλούν

δυσκολίες κατανόησης και εμπέδωσης

Βοήθημα: Εισαγωγή βιωματικής εμπειρίας κατά την κατήχηση, πρακτική εφαρμογή της θεωρίας, μέσα από παιχνίδια, τραγούδια, δενδροφύτευση, επίσκεψη στο χώρο της εκκλησίας, γνωριμία με τις εικόνες, τα κεριά, επίσκεψη σε Κοιμητήριο (σε κάποιες ενορίες συνηθίζεται μετά την Ανάσταση), πάντα σε συνάρτηση με τη διακριτική ευχέρεια και το διαθέσιμο χρόνο του κατηχητή, ώστε να μην προστεθεί επιπλέον άγχος στην ήδη (πιθανώς) βεβαρυμμένη συλλογική ευθύνη

 

Βοηθήματα

1) Θέμα: Επικοινωνία μεταξύ των μελών «λειτουργικού προσωπικού» της Εκκλησίας στην ενορία

Ζήτημα: Κατάρτιση και έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ μελών (Κατηχητές, Νεωκόροι, Επίτροποι)

Βοήθημα : Το εγκόλπιο του Νεωκόρου (του Μακαριστού Κυρού Χριστοδούλου)

2) Θέμα: Παιδιά των οποίων η προσέγγιση είναι εφικτή μέσα από την ενορία

Ζήτημα: Παιδιά από οικογένειες που δεν έχουν καλή σχέση με την εκκλησία

Βοήθημα: Προκειμένου να αναπτυχθεί προσωπική επικοινωνία με τις οικογένειες, αποστολή επιστολών προς γονείς, καθώς και προσκλήσεων και ενημερώσεων σχετικών με τις δραστηριότητες του κατηχητικού προς τα παιδιά

3) Θέμα: Κατανομή παιδιών ανά βαθμίδα – Λύκειο

Ζήτημα: Έλλειψη παιδιών στις ανώτερες βαθμίδες – δυσκολία αποδοχής από τον κύκλο τους όταν λένε ότι πάνε στο “κατηχητικό”

Βοήθημα: Υιοθέτηση εναλλακτικού όρου (π.χ. Συντροφιά, Σύναξη), έστω για τις μεγαλύτερες βαθμίδες

4) Θέμα: Θρησκευτική παραπληροφόρηση, αιρέσεις,

Ζήτημα: Πολλαπλές εστίες: νεοπαγανισμός, νεοσατανισμός, αποκρυφισμός, σέκτες, παραθρησκευτικές και παραχριστιανικές ομάδες, πολυποίκιλες κινήσεις της «Νέας Εποχής»

Βοήθημα: Εξειδικευμένοι εισηγητές και κατηχητές που θα συνεργαστούν εκ περιτροπής με ενορίες, θέσπιση ειδικού ενορίας/περιφέρειας επί των αιρέσεων, κατάρτιση κατηχητών σε θέματα επί των αιρέσεων

5) Θέμα: Πολλαπλά ερεθίσματα μέσα στην κοινωνία εγκυμονούν αδυναμία κατανόησης και ενίοτε διαστρέβλωση των εν λόγω παραδοθέντων εννοιών στα πλαίσια της κατήχησης

Ζήτημα: Ανάγκη για συνεχή προσδιορισμό των εννοιών του Ευαγγελίου

Βοήθημα: Σύνταξη και οργάνωση κατηχητικού Υλικού – ειδικά στο μείζον θέμα της

Δογματικής (Ταμείο Παλαιάς Διαθήκης, Ταμείο Καινής Διαθήκης )

6) Θέμα: Καλύτερη γνωριμία με τους Αγίους

Ζήτημα: Αδυναμία αποδοχής των προσώπων της εκκλησίας (Άγιοι) ως υπαρκτά πρόσωπα σε αντιδιαστολή με τους ήρωες των σύγχρονων παιδικών εικονογραφημένων (υπερ-ήρωες όπως batman, superman, thundercats, spiderman, ironman,κλπ.),

Βοήθημα: Βίοι Αγίων (σειρά βιβλίων) – Ορθόδοξος Κυψέλη, Παιδικός Συναξαριστής, Δι’ Ευχών των Αγίων (εκδ. Σταμούλη-Άθως), Παιδικό Γεροντικό. Επίσης η χρήση εικόνων είναι σημαντικό βοήθημα, βλ. σχετική ενότητα, Βιβλιογραφία

7) Θέμα: Σχολικά βιβλία Θρησκευτικών

Ζήτημα: Παραπληροφόρηση σε συγκεκριμένες τάξεις λόγω ανεπαρκών/ακατάλληλων βιβλίων θρησκευτικών και σύγχυση λόγω διαφορετικής εμπειρίας από τα Θρησκευτικά του σχολείου

Βοήθημα: Επαφή με τα σχετικά βιβλία των εκάστοτε τάξεων, συνεχής αναδιοργάνωση μέσω ειδικής ομάδας συστημένης από το Γραφείο Κατηχήσεως/Νεότητος, Κείμενο Νεοελληνικής Λογοτεχνίας / Θρησκευτική Ενότητα (τα 3 Δαχτυλίδια)

8) Θέμα: Διαφοροποίηση μαθήματος, ώστε να γίνει πιο ενδιαφέρον και πιο “απρόβλεπτο”, ώστε να διεγείρει κάθε φορά εκ νέου την περιέργεια των παιδιών Ζήτημα: Κόστος από χρήση τεχνολογικών μέσων

Βοήθημα: Θέσπιση “Επισκέπτη κατηχητή”, συνδιοργάνωση ενοριακών κατηχητικών, αλληλεπίδραση παιδιών μέσα από διενοριακές συναντήσεις

9) Θέμα: Άγνωστος ο ρόλος του Νεωκόρου, Διακόνου, κλπ. της Ενορίας στα παιδιά, των καθηκόντων αλλά και της κούρασης που προϋποθέτει

Ζήτημα: Απουσία ουσιαστικής γνωριμίας με το περιβάλλον της εκκλησίας και σεβασμού στον κόπο και το ρόλο τους

Βοήθημα: Ενημέρωση των παιδιών για το ρόλο του Νεωκόρου, Διακόνου, κλπ. στην Ενορία

 

Βαθμίδες & Βοηθήματα

1) Θέμα: Διάθεση της ενορίου εκκλησίας σε 24ωρη βάση – σε περιοδική

συχνότητα ανά ενορία/περιφέρεια

Ζήτημα: Αυξημένη ανάγκη από την πλευρά των παιδιών -ακόμα και αυτών που δεν έχουν επαφή με την εκκλησία (των οποίων το περιβάλλον δεν τα ενθαρρύνει και παροτρύνει σε επαφή με την εκκλησία)- για επικοινωνία πέραν των καθορισμένων ωραρίων των κατηχητικών

Βοήθημα: Κατηχητής/Νεωκόρος/Εκπαιδευμένος εθελοντής που θα επιτηρεί το χώρο και θα υποδεχτεί, συμβουλέψει, στηρίξει το παιδί με την εύθραυστη ψυχολογία

2) Θέμα: Παιδιά των οποίων η προσέγγιση είναι εφικτή μόνο μέσα από το σχολείο

Ζήτημα: Παρατηρείται η τάση τα σχολεία να κλείνουν τις πόρτες προς την εκκλησία ακόμα κι αν ξέρουν ότι θα βοηθήσουν τα παιδιά

Βοήθημα: Προσεκτική και ανεμπόδιστη συνεργασία μεταξύ εκκλησίας και σχολείου/ συλλόγου Γ&Κ, επαναθέσπιση/επαναφορά του λειτουργικού και αποτελεσματικού θεσμού σχολικών ιερέων/εξομολόγων

 

Παράγοντες διαμόρφωσης

Πιο συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά στις Κατηχητικές Βαθμίδες, κάποιοι παράγοντες που τις επηρεάζουν και καθορίζουν τη διαμόρφωσή τους και οι οποίοι διαφοροποιούνται ανά ενορία είναι:

1) αριθμός των παιδιών ανά βαθμίδα/τάξη/ηλικία,

2) ανάγκες ενορίας/δυναμικό κατηχητών,

3) ωριμότητα παιδιού/παιδιά με «ειδικές» ανάγκες,

4) διαθέσιμοι χώροι,

5) χρόνος διεξαγωγής «μαθημάτων»/ εξωσχολικές δραστηριότητες από άλλους φορείς της εκάστοτε περιοχής/ενορίας που συμπίπτουν χρονικά,

6) σχέσεις/ποιότητα επικοινωνίας μεταξύ κατηχητών,

7) βούληση και δυνατότητες υπεύθυνου ιερέως,

8) επικρατούσα «νοοτροπία» ενορίας,

9) δυνατότητες/εμπειρία/πρότερη επιμόρφωση και κατάρτιση κατηχητών, διάθεση για συνεχή βελτίωση και κατάρτιση

 

Ενώ κάποιες γενικές προτάσεις, διατυπώνονται ως εξής:

1) να συστηματοποιηθούν ενδοκατηχητικές (μεταξύ των διαφόρων βαθμίδων) αλλά και διενοριακές (μεταξύ κατηχητικών βαθμίδων γειτονικών ή μη ενοριών) κατηχητικές δραστηριότητες, ΕΙΔΙΚΑ σε ενορίες στις οποίες δεν τηρείται το μικτό σύστημα, ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν επικοινωνία με το άλλο φύλο στο πλαίσιο ομάδων με κοινό στόχο,

2) η αναλογία κατηχητών/παιδιών να λαμβάνεται υπόψη κατά τον καθορισμό/διαμόρφωση των βαθμίδων,

3) να υπάρχουν όρια στον επιτρεπτό αριθμό των παιδιών ανά βαθμίδα – σε περίπτωση υπέρβασης των ορίων αυτών να δημιουργείται νέο τμήμα (στην ίδια βαθμίδα),

4) να καθιερωθούν τακτικές συναντήσεις μεταξύ κατηχητών και γονέων, ώστε να γίνεται ανταλλαγή απόψεων για θέματα που αφορούν τα παιδιά και από τις δύο πλευρές.

 

Σε ό,τι αφορά τα Κατηχητικά Βοηθήματα δύο σημαντικοί παράγοντες που ενδέχεται (ανάλογα με την ενορία και τις ανάγκες της) να επηρεάσουν τη χρήση Βοηθημάτων είναι:

1) Ο οικονομικός παράγοντας – οι πόροι της ενορίας

2) Οι ιερείς ως κατηχητές

3) Οι λαϊκοί κατηχητές

 

Ενώ κάποιες προτάσεις που αποσκοπούν στην αντιμετώπισή τους:

1) Καθιέρωση δραστηριοτήτων – βιωματική εμπειρία,

2) Ίδρυση δανειστικής βιβλιοθήκης κατηχητών (ηλεκτρονικής ή μη),

3) Σύνταξη ανθολογίου θεμάτων & ευρετηρίου βοηθημάτων που να περιέχει και προτάσεις δραστηριοτήτων (καλλιτεχνικών, αθλητικών, κλπ.),

4) Σύνταξη και κοινοποίηση λίστας κατηχητών με ειδική αναφορά στα θέματα στα οποία ειδικεύονται και μπορούν να βοηθήσουν άλλες ενορίες,

5) Εισαγωγή τεχνολογίας στις κατηχητικές συνάξεις, διάθεση (τουλάχιστον) ενός Η/Υ ανά ενορία,

6) Καθιέρωση forum κατηχητών – προς ανταλλαγή απόψεων, προβληματισμών, εμπειριών,

7) Ηλεκτρονική διάθεση του ΤΑΜΕΙΟΥ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ,

8) Καθιέρωση τακτικής έρευνας – ερωτηματολόγια προς κατηχητές, ως προς το πώς χειρίζονται θέματα, αντικείμενα, καταστάσεις, περιστατικά (με σκοπό τη βαθύτερη παιδαγωγική επιμόρφωση των κατηχητών), έτσι ώστε να υπάρχουν οι αντίστοιχες απαντήσεις, συμβουλές, καθοδηγήσεις προς αυτοκριτική και βελτίωση.