ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΙΟΓΛΟΥ ΘΕΚΛΑΣ
ΑΦΟΡΜHΣΗ:
Α) ΓΕΝΕΣΙΣ (το ομώνυμο βιβλικό έργο)
Β) ΣΧΕΣΗ ΠΑΤΕΡΑ-ΠΑΙΔΙΟΥ
Γ) ΠΗΓΕΣ ( Ερμηνεία Παλαιάς Διαθήκης του καθ. Ολυμπίου Νικολάου και Ερμηνεία της Γενέσεως- συγκεκριμένα της θυσίας του Αβραάμ-του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως κ. Ιερεμίου Φούντα)
ΒΑΣΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ:
• Η θυσία του Αβραάμ ως περικοπή του βιβλίου της Γενέσεως. Ανάλυση των 19 στίχων επιγραμματικά και επισήμανση των βασικών σημείων.
• Συσχετισμός με τη θυσία του Υιού του Θεού και τι σηματοδοτεί για το ανθρώπινο γένος. Ουσιαστικά ο Θεός πραγματικά φρόντισε για τη Σωτηρία των ανθρώπων.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:
• Είναι η Παλαιά διαθήκη τόσο σημαντική, όσο είναι η Καινή διαθήκη; Μια μικρή εισαγωγή για τη σπουδαιότητα της Παλαιάς Διαθήκης και ιδιαίτερα της Γενέσεως.
• Το ρόλο που διαδραμάτισε η θυσία του Υιού του Θεού.
Κατά την ορθόδοξη θεολογία μας το θέμα όχι μονό της Καινής αλλά και της Παλαιάς Διαθήκης είναι ο Χριστός. Και τις δυο Διαθήκες τις ενώνει το πρόσωπο του Μεσσία, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Η μεν Παλαιά Διαθήκη προφητεύει για την έλευση του Μεσσία και προετοιμάζει τον κόσμο για την υποδοχή του, η δε Καινή Διαθήκη μας λέει για την εκπλήρωση των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης περί του Χριστού. Η Παλαιά Διαθήκη πρέπει να ερμηνεύεται χριστολογικά, γιατί έτσι την ερμήνευσαν οι Άγιοι Απόστολοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Υπάρχει όμως μια διαφορά μεταξύ Παλαιάς και Καινής Διαθήκης: Στη μεν πρώτη ο Υιός του Θεού είναι άσαρκος, στη δεύτερη δε είναι σαρκωμένος. Ο ίδιος ο Κύριος μας είπε την εξής φράση: «Μη νομίσετε ότι ήλθον καταλύσαι τον νόμον ή τους προφήτας ουκ ήλθον καταλύσαι αλλά πληρώσαι».
Η Παλαιά Διαθήκη αρχίζει με την Πεντάτευχο. Αν και είναι χωρισμένη σε πέντε τεύχη ή βιβλία (Γένεσις, Έξοδος, Λευιτικό, Αριθμοί, Δευτερονόμιο), όλο το έργο παρουσιάζει ενότητα και γι’ αυτό στον ιουδαϊκό Κανόνα ονομάστηκε γενικώς «βιβλίο του Νόμου» ή απλώς «Νομάς». Έτσι στην Παλαιά Διαθήκη η Πεντάτευχος ονομάζεται γενικώς ως ένα βιβλίο «Νόμος Μωυσέως», «βιβλίον διαθήκης» ή «βιβλίο νόμου Κυρίου δια χειρός Μωυσή».
Το βιβλίο της Γενέσεως κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην Αγία Γραφή και είναι ασφαλώς η βάση και το θεμέλιο των βιβλίων της. Δεν είναι τολμηρό ούτε υπερβολή το να πούμε ότι η Γένεση περιέχει εν σπέρματι και κεκαλλυμένα βέβαια όλες τις ευαγγελικές αλήθειες, ακόμη και αυτή την πίστη μας στον Τριαδικό Θεό δόγμα με το οποίο αρχίζει το βιβλίο αυτό. Γιατί η φράση: «εν αρχή εποίησε ο Θεός»(1,1) κατά λέξη στο πρωτότυπο Εβραϊκό κείμενο μεταφράζεται «στην αρχή εποίησε οι Θεοί»! Το ρήμα στον ενικό και το υποκείμενο στον πληθυντικό, γιατί είναι τρία τα Πρόσωπα της Θεότητας, αλλά και τα τρία έχουν κοινή θεία ενέργεια. Για το μεγαλείο του βιβλίου αυτού κάποιος παλαιός συγγραφέας είχε πει: «Τίποτα πιο ωραίο, τίποτα πιο ωφέλιμο από την Γένεση (Nihil puchrius Genesi, nihil utilius)».
Η περικοπή που θα αναλύσουμε παρακάτω είναι το κεφάλαιο 22 (στ.1-19) της Γενέσεως και πιο συγκεκριμένα η θυσία του Αβραάμ. Στο περιστατικό της περικοπής μας ο Αβραάμ αποδεικνύεται ήρωας πίστεως, γιατί υπάκουσε χωρίς γογγυσμό στο σκληρό αίτημα του Θεού: Να Του θυσιάσει τον αγαπημένο του Υιό τον Ισαάκ. Στους δύο πρώτους στίχους είναι φανερή η παρουσία του Θεού με την κλήση του Αβραάμ και την απόκριση του στο Θεό καθώς και την εντολή της θυσίας. Στην κλήση του Αβραάμ ο Θεός τον προσφωνεί ονομαστικά και τον κατευθύνει επώνυμα, ώστε να μην υπάρχει αμφισβήτηση για την προέλευση της προσταγής, γεγονός που από την αρχή της αφήγησης δημιουργεί ένταση και αγωνία. Και δεν αποκλείεται, εάν ο Αβραάμ δεν είχε πλήρως πιστεί ότι αυτή ήταν η φωνή του Θεού, που τον πρόσταζε για την θυσία, να είχε αποβάλλει την αγωνία γιατί βασιζόμενος στη συγκεκριμένη επαγγελία του Θεού, θα μπορούσε να είχε απορρίψει την πρόταση ως πλάνη του Σατανά. Στους στίχους 3-10 περιγράφεται η προπαρασκευή για την εκτέλεση της θείας εντολής. Στο στίχο 3 περιγράφονται λεπτομερώς η προετοιμασία και με συντομία η αναχώρηση. Στο στίχο 4 είναι σαν να αναστέλλεται η κινητικότητα που παρατηρείται στους προηγούμενους στίχους και να εκτείνεται με τον τρόπο αυτό η αγωνία του Αβραάμ. Στο στίχο 5 και ενώ η πορεία έχει προσωρινά διακοπεί, ο όμιλος των προσώπων παρουσιάζεται να διασπάται. Ο στίχος 6 αποτελεί την αφετηρία μιας νέας αναχώρησης αντίστοιχης με εκείνη του στίχου 3, η οποία διαφοροποιείται μόνο ως προς τον τρόπο, με τον οποίο ο Αβραάμ κατανέμει το βάρος των υλικών της θυσίας στον εαυτό του και στον υιό του Ισαάκ. Στους στίχους 7 και 8 καταγράφεται ο μοναδικός στη Βίβλο διάλογος ανάμεσα στον Αβραάμ και στο υιό του Ισαάκ. Με τους δυο επόμενους στίχους 9 και 10 εκτελείται από τον Αβραάμ και το δεύτερο σκέλος της εντολής του Θεού και η διαδικασία της θυσίας πλησιάζει στο τέλος της. Ενώ η θυσία έχει φαινομενικά φτάσει στο τέλος της εμφανίζεται ξαφνικά ο άγγελος του Θεού που απευθύνει το λόγο στον Αβραάμ και τον αποτρέπει από την θυσία του Ισαάκ, ανακαλώντας την θεία εντολή. Στους στίχους 11 και 12 επαναλαμβάνεται με παρόμοιο τρόπο η σκηνή της παρουσίας του Θεού, όταν δόθηκε η πρώτη εντολή. Η τελετή θυσίας που είχε διακοπεί στο στίχο 10 ολοκληρώνεται στο στίχο 13 με θύμα όχι τον αγαπημένο και μονάκριβο υιό του Αβραάμ, αλλά τον κριό που τον αντικατέστησε. Στο στίχο 14, ενώ η θυσία έχει πραγματοποιηθεί με τον κριό, που προνόησε ο Θεός, ο Αβραάμ δικαιώνεται για την εμπιστοσύνη που έδειξε στον Γιαχβέ. Οι στίχοι 15-18 αποτελούν ιδιαίτερη ενότητα και αναφέρονται στην ανανέωση των επαγγελιών του Θεού με τη δεύτερη κλήση του Αβραάμ από τον άγγελο του Θεού. Στους στίχους αυτούς παρέχεται η αφορμή για επίσημη επανάληψη και επικύρωση όλων των υποσχέσεων του Θεού, που είχαν προηγηθεί. Η όλη διαδικασία κατακλείνεται μ’ έναν τυπικό ιστορικό επίλογο. Ο πατέρας επιστρέφει παραλαμβάνει τους δύο ακολούθους του αι στη συνέχεια όλοι μαζί κατευθύνονται στη Βεερ-σέβα, όπου διέμεναν μονίμως και απ’ όπου είχαν αναχωρήσει πριν από τρεις ημέρες.
Είναι πλέον φανερό μετά την επιγραμματική εξιστόρηση ότι η υπακοή αυτή του Αβραάμ ήταν πραγματικά ένα μεγάλο άλμα πίστεως, γιατί πέρα από τον πόνο του, ως πατέρας για τη θυσία του υιού του, θα τέθηκε και σε δοκιμασία και η ίδια η πίστη του: πως θα εκπληρωνόταν οι επαγγελίες του Θεού δια του Ισαάκ, αφού θα θυσιαζόταν; Αλλά πίστευε ότι ο Θεός μπορεί να αναστήσει και εκ νεκρών τον Ισαάκ, για να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του. Στην προσφορά του Αβραάμ να θυσιάσει τον υιό του βλέπουμε τον ουράνιο Πατέρα, που προσφέρει τον Υιό του θυσία για μας. Πρόλαβε ο τύπος για να γίνει πιστευτή η αλήθεια: για να μην «ξαφνιαστούμε» από το μέγα γεγονός της Καινής Διαθήκης, της θυσίας του Υιού του Θεού και μας γίνει, λοιπόν, δυσαπόδεικτο, πρόλαβε ο τύπος της θυσίας του Αβραάμ. Ο Θεός είναι σαν να λέει: Έδωσα τον Υιό μου να θυσιαστεί, αλλά πριν από μένα το ίδιο έκανε και ο Αβραάμ!!! Ποτέ ο Θεός δεν είχε υποδείξει τον τόπο που θα γινόταν η θυσία, παρά μόνο για την θυσία του Ισαάκ όπως αφέθηκε στο στίχο 2. Αυτό γίνεται γιατί η θυσία αυτή προεικονίζει την θυσία του Χριστού, που προσφέρθηκε στον Γολγοθά, κοντά στον οριζόμενο εδώ τόπο. Σαν άσπλαχνος φαίνεται ο πατέρας Αβραάμ να φορτώνει ξύλα στους ώμους του μελλοθάνατου υιού του όπως παρουσιάζεται στο στίχο 6. Αυτό γίνεται γιατί ο Αβραάμ αντιγράφει το μέλλον κινούμενος από το Θεό: και ο Χριστός ανέρχεται στο Γολγοθά βαστάζοντας το ξύλο του Σταυρού. Ο Ισαάκ έθεσε ένα απλό και φυσικό ερώτημα στον πατέρα του κατά την πορεία τους για την θυσία: «Πατέρα, που είναι το πρόβατο (στ.7) ». Σαν να μιλάει ο προφήτης: πραγματικά τέλειο πρόβατο (κριός), ήταν το λύτρο της ζωής του (στ.13) που προτύπωνε τον Αμνό, τον αίρονταν την αμαρτία του κόσμου, τον Ιησού Χριστό (βλ. Ησ.537). Ο γενναίος και μεγάλος στην πίστη Αβραάμ σήκωσε την μάχαιρα για να θυσιάσει τον υιό του, αλλά ο Θεός τον εμπόδισε (στ.10-12). Η θυσία τελέστηκε κατά την διάθεση και ο Αβραάμ δικαιώθηκε από τον Θεό (Εβρ.11,17 Ιακ.2,21). Και του εδείχθη ένας κριός κρεμασμένος από τα κέρατα του στο φυτό Σαβέκ, τον οποίο θυσίασε αντί του υιού του Ισαάκ (στ.13). Στον κριό αυτό οι Πατέρες είδαν τον Εσταυρωμένο Κύριο κρεμάμενο από τον Σταυρό. Ο Ισαάκ, που δεν θυσιάστηκε, ήταν τύπος της θείας φύσεως του Χριστού, η οποία διέμενε απαθής, ο δε κριός ήταν τύπος της ανθρώπινης φύσεως του Χριστού, η οποία έπαθε. Το γεγονός της θυσίας του Αβραάμ, που συνέβη στο όρος Μαρία, χαράχτηκε βαθιά στη μνήμη των απογόνων του Αβραάμ, ώστε διατηρήθηκε με ιδιαίτερη έκφραση «στο όρος προνόησε ο Θεός» ή «στο όρος θα φροντίσει ο Θεός» (στ.14). Και πολύ δικαίως, γιατί η θυσία αυτή προτύπωνε την μεγαλύτερη από όλα τα γεγονότα, την θυσία του μονογενούς Υιού του Θεού στον Γολγοθά, με την οποία πραγματικά φρόντισε ο Θεός την σωτηρία των ανθρώπων.
