Τι είναι η σχολική βία
Είναι μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται απρόκλητη, συστηματική, επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και τη πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου. Η βία που αναπτύσσεται μεταξύ των μαθητών του σχολείου δεν είναι ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο. Απασχολεί εδώ και πολλά χρόνια τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Την τελευταία δεκαετία έχει αρχίσει να παρατηρείται και στην Ελλάδα με αυξανομένη συχνότητα. Εντούτοις, αν και τα επεισόδια αυξάνονται σε συχνότητα και σε σοβαρότητα, η βία δεν αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της σχολικής ζωής στην Ελλάδα όπως συμβαίνει π.χ. σε πολλά δημόσια σχολεία στις ΗΠΑ.
Από έρευνες προκύπτει ότι τα θύματά του σχολικού εκφοβισμού στην Ελλάδα ανέρχονται στο 14,7% του μαθητικού πληθυσμού της χώρας, ενώ το 6% των μαθητών αυτοπροσδιορίζονται ως θύτες. Αυτά τα ποσοστά δείχνουν, σε σχέση με τη διεθνή εμπειρία, ότι οι Έλληνες μαθητές έχουν πολύ καλύτερη συμπεριφορά σε σχέση με συνομηλίκους τους από άλλες χώρες. Η ενδοσχολική βία στην Ελλάδα είναι κυρίως λεκτική, υψηλά ποσοστά καταγράφηκαν σε περιστατικά χλευασμών και εξυβρίσεων (88%) και διάδοσης αρνητικών σχολίων ή φημών (67%). Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του ΕΚΚΕ που έγινε σε 101 σχολεία και 2000 μαθητές, με σκοπό την χαρτογράφηση της ζωής των μαθητών στο Δήμο της Αθήνας, οι μαθητές του δημοτικού είναι πιο επιρρεπείς στην κακοποίηση σε σχέση με τους εφήβους.
Μορφές σχολικής βίας
Η έκφραση της βίας στο σχολείο ανάμεσα στους μαθητές προσλαμβάνει ποικίλες μορφές: Μπορεί να είναι:
– Σωματική (κλωτσιές, μπουνιές, σπρωξίματα, ξυλοδαρμός,
– Σεξουαλική (παρενόχληση και κακοποίηση, αφαίρεση των ρούχων με βίαιο τρόπο, αρνητικά σχόλια ή πειράγματα για μέρη του σώματος, εξαναγκασμό για συμμετοχή σε μη επιθυμητές σεξουαλικές συμπεριφορές)
– Λεκτική (κοροϊδία, βρίσιμο, σαρκασμός, ειρωνεία, διάδοση ψευδούς φήμης, συκοφαντικά γκράφιτι, προσβολές)
– Συναισθηματική (σκόπιμη απομόνωση – απόρριψη του παιδιού, αποκλεισμό από συναναστροφές, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες, καταστροφές – κλοπές προσωπικών αντικειμένων)
– Ηλεκτρονική (χρήση διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μέσω του οποίου αποστέλλουν μηνύματα με προσβλητικό περιεχόμενο με σκοπό την απειλή και ταπείνωση του παιδιού. Επιπλέον, συνδυάζοντας τη χρήση του κινητού τηλεφώνου και του διαδικτύου, βιντεοσκοπούν το θύμα σε μια αδύναμη κατάσταση και αναρτούν το βίντεο στο διαδίκτυο)
Τι μπορεί να κάνει το σχολείο για την εξάλειψη της βίας και της επιθετικότητας
– Καλύτερη επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών
– Συνεργασία με ειδικούς ψυχικής υγείας
– Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και ενθάρρυνση της συμμετοχής σε ομαδικές δραστηριότητες όλων των μαθητών και ιδιαίτερα όσων προέρχονται από μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα
– Σεβασμός της διαφορετικότητας
– Ενεργοποίηση των μαθητών
– Θέσπιση από κοινού κανόνων καλής συμπεριφοράς για την προστασία όλων των μαθητών και επιβράβευση των θετικών – επιθυμητών συμπεριφορών
– Υλοποίηση προγραμμάτων που θα δίνουν έμφαση στην καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών
– Υλοποίηση επιμορφωτικών σεμιναρίων για τους εκπαιδευτικούς
– Το σχολείο χώρος δημιουργικής έκφρασης, χώρος πολιτισμού
– Η επικοινωνία, η συμμετοχή, η ενσωμάτωση, ο σεβασμός και η κατανόηση είναι πολύ σημαντικές έννοιες στην καθημερινή πρακτική στο περιβάλλον του σχολείου
Πότε θα πρέπει οι γονείς να αρχίσουν να ανησυχούν
– Όταν το παιδί δεν δείχνει πολύ πρόθυμο να πάει στο σχολείο ή επιστρέφει στο σπίτι φοβισμένο
– Όταν σχεδόν καθημερινά πηγαίνει από διαφορετικό δρόμο στο σχολείο
– Όταν ζητάει από τους γονείς να το συνοδεύσουν οι ίδιοι στο σχολείο, ενώ μέχρι τότε ήταν ανεξάρτητο
– Όταν σταδιακά αρχίζει να αποσύρεται από φίλους και δραστηριότητες
– Όταν απομονώνεται και έχει σημεία άγχους π.χ. δυσκολίες με τον ύπνο (εφιάλτες) και το φαγητό
– Όταν νιώθει άρρωστο τα πρωινά την ώρα που πρέπει να ετοιμαστεί για το σχολείο
– Όταν εμφανίζει αλλαγές στη διάθεσή του: κακοκεφιά, ξαφνικά ξεσπάσματα θυμού, συχνά κλάματα, κόπωση, αφηρημάδα, νευρικότητα
– Όταν πέφτει η σχολική του επίδοση
– Όταν επιστρέφει και του λείπουν τα πράγματά του ή είναι καταστραμμένα
– Όταν ζητάει συχνά χρήματα
– Όταν έχει στο σώμα του σημάδια ανεξήγητα π.χ. γρατσουνιές, μελανιές κλπ
– Όταν φοβάται να πει τι ακριβώς του συμβαίνει
Τι θα μπορούσαν να κάνουν οι γονείς
– Να έχουν μια ουσιαστική συμμετοχή και να είναι πολύ καλά ενημερωμένοι για το καθημερινό πρόγραμμα δραστηριοτήτων του παιδιού τους
– Πρέπει να γνωρίζουν καλά ποιοι είναι οι φίλοι τους και τι κάνουν τα παιδιά τους στον ελεύθερό τους χρόνο καθώς επίσης και τι ακριβώς κάνουν στη διαδρομή τους από το σπίτι στο σχολείο και αντίστροφα
– Να αποδεικνύουν έμπρακτα το ενδιαφέρον τους για όλα αυτά συζητώντας καθημερινά με το παιδί τους και να παραμείνουν σε εγρήγορση
– Να ενισχύουν και να τονώνουν με κάθε τρόπο την αυτοεκτίμηση του παιδιού τους, αφού στην πράξη διαπιστώνεται ότι πολύ συχνά τόσο τα παιδιά – θύματα επιθετικής συμπεριφοράς όσο και τα παιδιά – θύτες έχουν αρνητική εικόνα εαυτού και χαμηλή αυτοπεποίθηση
– Να μειώσουν με κάθε δυνατό τρόπο την κοινωνική απομόνωση, ενθαρρύνοντας την ένταξη του παιδιού σε ομάδες συνομηλίκων, οι οποίες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ασπίδα ενάντια στην επιθετικότητα και τον εκφοβισμό.
– Nα ωθήσουν για παράδειγμα το παιδί να συμμετέχει σε κάποια εξωσχολική δραστηριότητα, όπως κάποιο άθλημα, ώστε να μπει σε κάποια ομάδα με κοινό ενδιαφέρον. Αυτό μπορεί να μετριάσει το αίσθημα απομόνωσης και μελαγχολίας, ενισχύοντας παράλληλα την αυτοπεποίθησή του
– Να έρθουν σε επαφή με το σχολείο για να εκθέσουν τα όσα έχουν συμβεί και να συζητήσουν με το διευθυντή σχετικά με την από κοινού αντιμετώπιση της κατάστασης
– Να εξηγήσουν στο παιδί ότι καμία μορφή βίας δεν είναι αποδεκτή
– Να θέσουν σαφείς κανόνες συμπεριφοράς που δεν αποδέχονται τη βία και να συνεργαστούν και με το σχολείο σε αυτό το επίπεδο. Όταν οικογένεια και σχολείο αντιτίθενται σθεναρά σε βίαιες συμπεριφορές, τότε οι πιθανότητες βελτίωσης αυτής της συμπεριφοράς αυξάνονται σημαντικά
– Να ενθαρρύνουν το παιδί τους να βρίσκεται με παιδιά τα οποία νιώθει περισσότερο κοντά του, καθώς οι θύτες πιο δύσκολα ενοχλούν κάποιον που βρίσκεται σε μια ομάδα και έχει φίλους. Συνήθως ο θύτης παρενοχλεί τα μοναχικά και λιγότερο δημοφιλή παιδιά
– Να παροτρύνουν το παιδί τους να εκφράσει καθαρά στον θύτη τη δυσαρέσκειά του γι’ αυτό που συμβαίνει. Είναι σημαντικό το παιδί να μιλήσει ήρεμα και με ψυχραιμία, καθώς οι θύτες συχνά νιώθουν ευχαρίστηση από τη θέα του αναστατωμένου θύματος, γεγονός που ενισχύει την επιμονή τους για επίθεση. Εάν το παιδί δυσκολεύεται να διαχειριστεί μόνο του την κατάσταση, μπορεί να ζητήσει τη βοήθεια κάποιου άλλου προσώπου, όπως κάποιου δασκάλου/καθηγητή
