Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την συμπαράστασή σας. Στα μάτια μου, στα μάτια των συνεργάτιδων και συνεργατών μου, αισθανόμαστε την παρουσία σας ως στήριξη στο δύσκολο δρόμο που διανύσαμε αλλά και που πρόκειται να διανύσουμε.
Στη σύντομη παρουσίαση της Πρωτοβουλίας, δεν θα απαριθμήσω το ήδη γνωστό σχέδιο των επιμέρους δράσεων της. Θα μου επιτρέψετε να σταθούμε σε δυο από τις τρεις έννοιες που αποτελούν τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους στηριχθήκαμε για να οργανώσουμε και να προτείνουμε την «Πρωτοβουλία» ως πρόγραμμα δράσεων πρόληψης της ενδοοικογενειακής βίας. Αναφέρομαι στις έννοιες της «Πρωτοβουλίας» και της «ενότητας» οι οποίες μαζί με την έννοια της «πρόληψης» προσφέρουν το στίγμα μας.
Είναι σαφές ότι με την «Πρωτοβουλία» δεν πρωτοπορούμε. Ούτε αντιγράφουμε άκριτα, ούτε επίσης προσαρμοζόμαστε πρόσκαιρα άλλωστε η προσπάθεια συγκρότησης του προγράμματος δράσεων πρόληψης της ενδοοικογενειακής βίας ξεκίνησε ουσιαστικά στις αρχές του 2018.
Η «Πρωτοβουλία» προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα : «έχουμε οι χριστιανοί, ως χριστιανοί, να προσφέρουμε με γόνιμο τρόπο στον αγώνα πολλών ανθρώπων και φορέων ενάντια στην κάθε μορφής βία επομένως και στην ενδοοικογενειακή»;
Ίσως το ερώτημα να εκπλήσσει αλλά προκύπτει από δυο πειρασμούς που ταλαιπωρούν την εκκλησιαστική κοινότητα:
α. Συνηθίζει να παρεμβαίνει εντοπίζοντας τα προβλήματα χωρίς όμως να συνεισφέρει με γόνιμο (και γιατί όχι) με πρωτότυπο τρόπο στην δημιουργική προσπάθεια όλων εκείνων που εργάζονται θεωρητικά και πρακτικά στην αντιμετώπιση τους.
β. Εστιάζει «κυρίως στην άμεση ανταπόκριση και ανακούφιση του ανθρώπου που βρίσκεται σε ανάγκη. Αν μελετήσουμε προσεκτικότερα το παράδειγμα του Χριστού, την πρωτοχριστιανική αλλά και αργότερα στην πατερική παράδοση, θα διαπιστώσουμε σχετικά εύκολα ότι η προσφορά στον άνθρωπο συνδυάζεται με το στοχασμό για τα αίτια, την ανάλυση τους και φυσικά με την διατύπωση προτάσεων αλλαγής. Η συμπαράσταση προς τον συνάνθρωπο οδηγεί (ή είναι αναγκαίο να οδηγεί) σε υπερβάσεις, στο αίτημα της αλλαγής νοοτροπιών προς όφελος του ανθρώπου σε τοπικό και οικουμενικό επίπεδο. Η ευθύνη προς τον άνθρωπο είναι ευθύνη προς την ανθρωπότητα και το αντίστροφο.
Η «Πρωτοβουλία» αποτελεί πρωτοβουλία υπέρβασης αυτών των δυο πειρασμών. Αξιοποιεί την θεολογική σκέψη αιώνων η οποία διδάσκει ότι η άμεση ανταπόκριση στην επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων παραμένει μονομερής αν δεν στηριχθεί στην επιμελή προσπάθεια άρσης των αιτίων που τα προκαλούν. Αυτή η διάσταση αποτελεί κύριο και βασικό σκοπό του προγράμματος.
Η πρωτογενής πρόληψη όπως την αντιλαμβανόμαστε θεωρούμε πως συνεισφέρει στο διάλογο με τους κοινωνικούς επιστήμονες, για την οικοδόμηση κοινωνιών εμπιστοσύνης και αγάπης και κατά συνέπεια για ανθρώπινες σχέσεις αγάπης. Στόχος δύσκολος με αλλά σε καμιά περίπτωση ουτοπικός με την απαραίτητη προϋπόθεση ότι η αγάπη κατανοείται οντολογικά σαν τρόπος ζωής και όχι ως απλό συναίσθημα.
Οι μελέτες των ειδικών μας πληροφορούν ότι ο κύκλος της βίας μπορεί να σπάσει. Οι γνώσεις τους μας δείχνουν τον δρόμο και την μέθοδο που θα χρησιμοποιήσουμε για να εμποδίσουμε με τις συνέργειές μας να μην αρχίσει ποτέ.
Με τις σκέψεις αυτές αγγίζουμε τον δεύτερο από τους τρείς πυλώνες που βασίζεται η «Πρωτοβουλία» την ενότητα. Αυτή υπηρετείται με την έμφαση στην κοινότητα και στις συνεργασίες. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η ένταση των φαινομένων βίας συνδέονται άμεσα με τον ατομικισμό, τις διακρίσεις και την υποτίμηση καθώς και με τον αποκλεισμό. Είναι ολοφάνερο ότι πρέπει να εργαστούμε προς την κατεύθυνση της ανάδειξης του ανθρωπίνου προσώπου και των σχέσεων του στην κοινότητα.
Οδηγητικό παράδειγμα για εμάς, ήταν ο τρόπος που αντιμετώπισαν οι Καππαδόκες Πατέρες τις συνέπειες της νόσου του Χάνσεν όπως λέγεται σήμερα ή της λέπρας όπως είναι περισσότερο γνωστή. Η μελέτη του έργου τους φανερώνει την ευεργετική συνάρθρωση των θεωρητικών αρχών της πίστης, την χρήση των μεθόδων της επιστήμης για την θεραπεία της νόσου, της κοινωνικής φροντίδας με την ταυτόχρονη κινητοποίηση της κοινότητας για να αντιμετωπιστεί με σύγχρονους όρους οι στερεοτυπικές στάσεις και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Παραπέμπουμε στον ΙΔ’ λόγο «περί Φιλοπτωχείας» του Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου. Στο κείμενο βλέπουμε την εξέλιξη της προσπάθειας του Αγίου. Θέτοντας ως θεολογική αρχή την φιλοπτωχία και βασιζόμενος στις επιστημονικές γνώσεις της εποχής, οδηγεί τους πιστούς να αντιληφθούν την ανάγκη της υπέρβασης των στερεοτύπων προς όφελος των ανθρώπων, αντιμετωπίζει τις δεισιδαιμονίες που είχαν αναπτυχθεί που οδηγούσαν στην περιθωριοποίηση των ασθενών και παράλληλα να ενεργοποιεί την κοινότητα.
Με αντίστοιχο τρόπο επιθυμούμε να εργαστούμε και εμείς. Η Θεολογία της Εκκλησίας μας είναι η βάση πάνω στην οποία ενεργούμε ώστε να διδάξουμε στους ανθρώπους την ανάγκη υπέρβασης των στερεοτύπων που οδηγούν στην ανισότητα , στην υποτίμηση της αξίας του προσώπου της γυναίκας και στην χρήση της βίας.
Ακολουθώντας την σκέψη του Αγ. Γρηγορίου Νύσσης διδασκόμαστε ότι η διακονία του ανθρώπου ξεπερνά το ατομικό ή ακόμα και το κοινωνικό συμφέρον. Είναι γεγονός ευρύτερο. Αποτελεί ορίζοντα ολοκλήρωσης του ανθρώπου αλλά και στάση ευθύνης στην κλήση του να συμβάλλει στην μεταμόρφωση του κόσμου.
Με τον διάλογο, την ευαισθητοποίηση, την αξιοποίηση του μόχθου των ειδικών αλλά και των δομών της Πολιτείας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ελπίζουμε ότι θα συνεισφέρουμε με τις γνώσεις και την εμπειρία των προγενέστερών μας στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του λαού μας, στην επιμόρφωση των κληρικών και λαϊκών στελεχών μας προλαμβάνοντας την νοοτροπία και τις στάσεις που γεννούν διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και εντέλει την βία.
Θα κλείσω με αποσπάσματα από ένα υπέροχο ποίημα ενός από τους μεγαλύτερους σύγχρονους ποιητές, του Τάσου Λειβαδίτη, που φανερώνει τις μύχιες σκέψεις που οδήγησαν στην συγκρότηση της «Πρωτοβουλίας» :
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα
ματώσουν απ’ τις φωνές
το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες — μα ούτε βήμα πίσω.
………………….
Και πρόσεξε: μην ξεχαστείς ούτε στιγμή.
Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια
αφίνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες…….
Δεν έχεις καιρό
δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί ν’ αφήσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη ή το παιδί σου.
Δε θα διστάσεις.
Θ’ απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σου,
θ’ απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι
για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο…
Μα εσύ πρέπει να τ’ αποχαιρετήσεις όλ’ αυτά και να ξεκινήσεις
γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου, για όλα τ’ άστρα, για όλες τις λάμπες και για όλα τα όνειρα,
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος…
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.
… Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.
Πρωτοπρεσβύτερος π. Αντώνιος Καλλιγέρης, Συντονιστής του Προγράμματος “Πρωτοβουλία”
Εισήγηση στην τελετή εγκαινίων του προγράμματος
