Μερικές παραδοχές
Πρέπει να δεχθούμε εξ’ αρχής ότι κανένα ανθρώπινο επίτευγμα δεν μπορεί από μόνο του να αλλοτριώσει τον άνθρωπο. Ηθικά τα πράγματα είναι ουδέτερα. Το ίδιο συμβαίνει και με τους θεσμούς. Κανένας, θεωρητικά, δεν έχει κρίση. Κρίση έχουν οι κοινωνίες οι οποίες τους δημιούργησαν ή τους χρησιμοποιούν με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι λειτουργικοί. Κρίση έχουν οι άνθρωποι και οι σχέσεις που δημιουργούν.
Το διαδίκτυο είναι μια από τις πολλές σπουδαίες ανακαλύψεις του ανθρώπου. Πολύπλοκη και με τεράστιες δυνατότητες αποθήκευσης πληροφοριών και επικοινωνίας. Δεν θα επιχειρήσουμε εδώ να παρουσιάσουμε αυτές τις δυνατότητες, ούτε τα θετικά και αρνητικά σημεία της πλοήγησης στο διαδίκτυο μια και υπάρχουν πολλοί και αξιόλογοι ειδικοί για να τα αναλύσουν.
Θα σταθούμε μόνο σε δυο σημεία τα οποία θεωρούμε πολύ σημαντικά για να απαντήσουμε στο ερώτημα το οποίο μας απασχολεί:
1. Η εικόνα αποτελεί ένα πολύ ισχυρό πόλο έλξης για όλους, κυρίως για τις νεώτερες γενιές
2. Το διαδίκτυο αποτελεί όντως πολύ ισχυρή δύναμη διαμόρφωσης γνώμης και ηθών. Ακόμα όμως και αν εξετάσουμε το θέμα από αυτή την οπτική πάλι συναντάμε τον άνθρωπο ο οποίος με τον υπολογιστή διαλέγεται με άλλους ανθρώπους, επιλέγει τρόπους συμπεριφοράς και στάσεις ζωής. Αναδεικνύεται με άλλα λόγια για άλλη μια φορά το κυρίαρχο ερώτημα: Ποιος είναι ο άνθρωπος που χειρίζεται τον υπολογιστή, επικοινωνεί, ανακοινώνει τις απόψεις του, παίζει και συμμετέχει σε διάφορα δίκτυα;
Κλείνοντας αυτή την παράγραφο θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε ότι δεν θεωρούμε πως πρέπει να υιοθετήσουμε αρνητική στάση απέναντι στο διαδίκτυο, ούτε όμως και να το αποδεχθούμε χωρίς όρια.
Τι είναι πραγματικά αυτό που ονομάζουμε «κρίση της οικογένειας;»
Θα ερευνήσουμε ενδεικτικά το σπουδαίο αυτό ερώτημα διότι θα μας βοηθήσει να δούμε τη σχέση διαδικτύου και οικογένειας. Πραγματικά η οικογένεια έχει κρίση;
Τα αποτελέσματα των στατιστικών ερευνών τα τελευταία σχεδόν είκοσι χρόνια, ιδιαίτερα ανάμεσα σε νέους τοποθετούν την οικογένεια σαν αξία στην πρώτη θέση ως προς την αποδοχή της * . Την ίδια στιγμή με βάση τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, οι γάμοι, κατά το 2012, ανήλθαν σε 49.710, έναντι 55.099 το 2011, παρουσιάζοντας μείωση κατά 9,8% . Το μεγαλύτερο ποσοστό της μείωσης (15,64%) σημειώθηκε στους θρησκευτικούς γάμους οι οποίοι κατά το 2012 ανήλθαν σε 23.980, έναντι 28.427 το 2011.
Αντιθέτως οι πολιτικοί γάμοι υπερέβησαν τους θρησκευτικούς κατά 3,6%. Συγκεκριμένα σε σύνολο 49.710 γάμων, οι θρησκευτικοί ήταν 23.980 (ποσοστό 48,2%) και οι πολιτικοί 25.730 (ποσοστό 51,8%). Την ίδια στιγμή κατά ποσοστό 69,73% αυξήθηκαν τα ζευγάρια που σύναψαν το λεγόμενο Σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης.
Η πραγματικότητα αυτή συνιστά το φαινόμενο της κρίσης; Ενδείξεις της κρίσης στην οικογένεια είναι η μείωση της γαμηλιότητας, η αύξηση του αριθμού των διαζυγίων, η αύξηση της συχνότητας των μονογονεϊκών οικογενειών, η πτώση της γεννητικότητας ως δείκτες μιας πραγματικότητας.
Η ουσία της κρίσης όμως δεν βρίσκεται στους δείκτες που προαναφέραμε. Αν με τον όρο «οικογένεια» αναφερόμαστε στις σχέσεις ή καλύτερα στην ικανότητα των ανθρώπων να δημιουργούν και να διατηρούν σχέσεις τότε η κρίση εντοπίζεται στις ανθρώπινες σχέσεις και στην ικανότητα της διατήρησής τους.
Η ικανότητα αυτή έχει πολύ εύστοχα παρατηρηθεί ότι υποσκάπτεται από τα ίδια τα επιτεύγματά του που οδήγησαν στο απρόσωπο της ζωής στην πόλη, στον ατομικισμό, στην εξάρτηση από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, από την παθητικότητα, από την εμμονή στην ικανοποίηση των ατομικών αναγκών.
Η οικογένεια δεν διαλύεται από εξωτερικούς παράγοντες όσο και αν αυτοί δρουν πιεστικά στα μέλη της. Ούτε ο θεσμός του γάμου κινδυνεύει από αυτή την εξωτερική πίεση (όπως οι νοοτροπίες που προβάλλει ο δυτικός πολιτισμός και το διαδίκτυο ως όχημα μεταφοράς του). Αμφισβητείται.
Αμφισβητείται από τον άνθρωπο ο οποίος δεν πιστεύει, ούτε προετοιμάζεται να ζήσει με τον ίδιο άνθρωπο όλη του τη ζωή. Η αμφισβήτηση αυτή δεν συνδέεται ωστόσο με την εξάρτηση στο διαδίκτυο αλλά από την έμφαση στηνσεξουαλική έλξη και επιθυμία η οποία φαίνεται να κυριαρχεί ως «αξία» επιλογής συντρόφου ή συζύγου. Η έμφαση αυτή οδηγεί τον άνθρωπο προς το διαδίκτυο όταν αισθάνεται ότι η επιθυμία του δεν υποστηρίζεται από την έγγαμη ζωή του.
Η ανανοηματοδότηση των σχέσεων άνδρα και γυναίκας δεν είναι παράξενο γεγονός. Συμβαίνει εδώ και δεκαετίες μια και οι ρόλοι τους στο κοινωνικό ιστό έχουν αλλάξει κατά πολύ. Ο γάμος (ιδιαίτερα αυτός) και η γονεϊκότητα, στο πλαίσιο αυτό, δεν θεωρούνται πια ως καθήκον αλλά αποτέλεσμα συνειδητής επιλογής που συνδέονται με την επιλογή του συντρόφου και τις επιλογές ζωής κάθε ανθρώπου αν και μπορούμε να έχουμε σοβαρές αμφιβολίες για τον αν πράγματι είναι συνειδητή. Οι αμφιβολίες μας εδράζονται στην πίεση που ασκεί στον άνδρα και κυρίως στη γυναίκα το κοινωνικό περιβάλλον για να λάβει αποφάσεις καθοριστικές για τη ζωή τους όπως ο γάμος και η τεκνογονία.
Η γονεϊκότητα μοιάζει να επιδιώκεται επειδή ένα παιδί «ολοκληρώνει» μια γυναίκα (όπως οι ίδιες οι γυναίκες εκφράζονται) ή για να δοθεί στην πατρική οικογένεια ένας διάδοχος (κυρίως από την πλευρά του άνδρα). Δεν είναι όμως καρπός αγάπης των δυο συζύγων.
Οι άνδρες και οι γυναίκες περισσότερο δημιουργούν σχέσεις οι οποίες είναι χαλαρές που εύκολα και χωρίς συναισθηματικό πόνο αλλάζουν παρά δεσμούς αγάπης που βασίζονται στον έρωτα όπως κατανοείται στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, στην αφοσίωση και στην πιστότητα.
Κινδυνεύει ωστόσο η οικογένεια από τη χρήση των κοινωνικών μέσων;
Κλείνοντας τις σκέψεις μας θα απαντούσαμε επιγραμματικά όχι, εφόσον τα μέλη μιας οικογένειας συνδέονται με σχέσεις αγάπης, η αγωγή των παιδιών δεν στοχεύει κυρίως στις επιτυχίες σε επίπεδο βαθμολογίας ή στην απόκτηση πτυχίων αλλά στη δημιουργική ανάπτυξη τους. Η οικογένεια δεν κινδυνεύει όταν τα μέλη της συνοδοιπορούν στο χρόνο και καλλιεργούνται πνευματικά σε προσωπικό επίπεδο αλλά και συνολικά. Δεν κινδυνεύει η οικογένεια όταν τα μέλη της επιλέγουν να είναι μαζί και να δημιουργούν μαζί και δεν βλέπουν το διαδίκτυο και τις επιλογές του ως καταφύγιο.
* Ενδεικτικά αναφέρουμε Χριστίνας Νόβα- Καλτσούνη « Η ελληνική οικογένεια» στο Κοινωνιολογία του Γάμου και της Οικογένειας, εκδ.Τυπωθείτω, Αθήνα 2000, σελ 227-240, Νικ.Δεμερτζή (κ.α), Νεολαία, ο αστάθμητος παράγοντας; εκδ. Πολύτροπο, Αθήνα 2008, σελ 139 κ.εξ,
Πρωτοπρ. Αντώνιος Καλλιγέρης
