Τόποι και τρόποι εκκλησιοκεντρικής αγωγής των νέων (δ΄ μέρος)

Παρακαλώ πολύ να μου επιτρέψετε να σημειώσω τη λέξη αυτή, ελευθερία, ως βασικό παράγοντα αγωγής, και αν προτιμάτε τον όρο «σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού», στην ετερότητα και διαφορετικότητά του, στο δικαίωμά του να είναι διαφορετικό από εμάς. Ας μην μας διαφεύγει ποτέ η χαρακτηριστική εικόνα που μας δίνει ένας σύγχρονος παιδαγωγός: «Οι έμπειροι καβαλάρηδες οδηγούν τα άλογα τους στην πηγή, αλλά δεν τα αναγκάζουν να πιούν νερό». Έργο δικό μας, των γονέων, των κληρικών, των δασκάλων, είναι να δείξουμε την πηγή με το ζείδωρο νερό της ελληνορθόδοξης παράδοσης που ξεδιψά και αναπαύει μικρούς και μεγάλους. Έργο δικό μας είναι η σπορά, είναι ν’ ακολουθήσουμε το παράδειγμα του ίδιου του Θεού που παιδαγωγεί τον άνθρωπο διακριτικά, σαν αύρα λεπτή και όχι σαν θύελλα καταστροφική, επιτρέποντας του ακόμη και να αρνείται τον Δημιουργό του. Όμως αγάπη χωρίς ελευθερία δεν υπάρχει, και κάθε καλό δεν μπορεί παρά να είναι καρπός ελευθερίας και προσωπικής επιλογής. «Τα παιδιά θέλουν κάτι περισσότερο από τις συμβουλές μας», λέγει η ιδρύτρια των Σχολών Γονέων Παρισίου C. Verine, «θέλει την παρουσία μας, να είμαστε κοντά του, να είμαστε αυτό που αληθινά πρέπει, κι εκείνο θα εκτιμήσει και θα αποφασίσει σωστά την ώρα που πρέπει». Η αγωγή «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου» είναι αυτή που σέβεται την προσωπικότητα του παιδιού, την ετερότητα, τη διαφορετικότητα.

Κατανοούμε απόλυτα τη δικαιολογημένη απορία πολλών γονιών, που είναι άνθρωποι της Εκκλησίας, και αναρωτιούνται γιατί πολλές φορές τα παιδιά τους -και μάλιστα από μια ηλικία και μετά, συνήθως την εφηβική- δεν τους ακολουθούν πιστά στον πνευματικό δρόμο, στον εκκλησιασμό, τη νηστεία, την προσευχή, την ηθική που τους δίδαξαν, και αναρωτιούνται τι έφταιξε και αν στην περίπτωσή τους μιλάμε για ανεπιτυχείς γονεϊκούς ρόλους. Θα ήμασταν πολύ ευτυχείς να δώσουμε αμέσως μια συγκεκριμένη απάντηση. Όμως, κάθε άνθρωπος αποτελεί μια ξεχωριστή και ανεπανάληπτη προσωπικότητα, και η αγωγή δεν μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί σε αυστηρούς όρους και κανόνες. Οι συνταγές ταιριάζουν απόλυτα στη μαγειρική, αλλά δυστυχώς όχι και στην αγωγή. Νομίζουμε πως χρέος και ευθύνη των γονέων και των παιδαγωγών είναι -ας το επαναλάβουμε και πάλι- να δείξουν την πηγή, το δρόμο, την κορυφή, σεβόμενοι απόλυτα πως στην Εκκλησία συνυπάρχουμε όλοι μαζί εν αγάπη χωρίς κανείς να εξαναγκάζεται, ενδιαφερόμενοι να μην παραβιαστεί η προσωπικότητα του παιδιού. Είναι πολύ σημαντικό η θρησκευτική αγωγή, που έχει λάβει ένας νέος άνθρωπος από το σπίτι του, το σχολείο και την ενορία, να τον βοηθήσει να αποκτήσει μιαν ελπίδα μέσα στις ανθρώπινες απογοητεύσεις και αμφιβολίες. Κάποια στιγμή, και μάλιστα σε κρίσιμες ώρες, θα προβληθούν οι αγαθές μνήμες των παιδικών χρόνων για τον αληθινό Θεό, η αγάπη του Χριστού ως καλού ποιμένα και στοργικού πατέρα και όχι ως αυστηρού χωροφύλακα των ουρανών. Τότε τα γόνατα θα λυγίσουν και πάλι σε προσευχή και εκζήτηση του θείου ελέους, η απορρόφηση από τα βιοτικά θα δώσει τη θέση της στην αναζήτηση της πρότερης χαράς και η άρνηση θα παραδοθεί στην πίστη.

Μην ξεχάσουμε ποτέ ότι η αγωγή δεν σταματά ποτέ, είναι δια βίου αγωγή. Και πως διαπαιδαγωγούμε τα παιδιά μας έτσι ώστε να είναι σε θέση κάποτε να διαπαιδαγωγήσουν σωστά και τα δικά τους παιδιά κι εμείς από τον ουρανό να παρακολουθούμε και να χαιρόμεθα. Κι ακόμα, μη λησμονήσουμε ποτέ πως διαπαιδαγωγούμε τα παιδιά μας για να είναι πετυχημένα και ευτυχισμένα, και να κερδίσουν όχι μόνο την παρούσα ζωή αλλά και την αιωνιότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πιο πιστή και πιο πειστική εικόνα της Βασιλείας του Θεού είναι η οικογένεια. Γι’ αυτό και αναπαύει τον άνθρωπο περισσότερο από κάθετι άλλο στον κόσμο. Αλλά και η πιο σωστή εικόνα της ιδανικής κοινωνίας ή και αυτού ακόμη του οικοσυστήματος είναι η οικογένεια. Γι’ αυτό και αναπαύει την κοινωνία περισσότερο από κάθε άλλο θεσμό της. Γιατί συνδέει την κοινωνία με τη Βασιλεία του Θεού. Ο Ιερός Χρυσόστομος, ο μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας μας που είχε στραμμένη  την προσοχή του στα καθημερινά του βίου που προάγουν προς την αιωνιότητα, ας μας διαπαιδαγωγήσει και πάλι με τον λόγο του, ένα λόγο επίκαιρο, γόνιμο και ωφέλιμο, τόσο προοδευτικό και μοντέρνο, 16 αιώνες αφότου πρωτακούστηκε:

«Δεν θα παύσω να σας παρακαλώ και να σας τονίζω: Να δίνετε πρωτεύουσα θέση στην ανατροφή των παιδιών σας. Αν αγαπάς το παιδί σου, απόδειξε το μ’ αυτό, την ανατροφή του ¨εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου¨. Ας είναι λοιπόν το έργο μας να διαπλάσουμε σωστά και να κατευθύνουμε τόσο τους εαυτούς μας όσο και τα παιδιά, σύμφωνα με ό,τι είναι σωστό. Χρειάζονται τρόποι και όχι λόγοι, ήθος και παράδειγμα, έργα και όχι θεωρίες. Αυτά φέρνουν τη Βασιλεία του Θεού, αυτά χαρίζουν τα πραγματικά αγαθά. Να διδάσκεις τα παιδιά σου με τα διδάγματα που προέρχονται από την Αγία Γραφή. Κι εσύ που τα διδάσκεις να φροντίζεις να γίνεσαι πολύ καλύτερος και να παιδαγωγείσαι και ο ίδιος, αν όχι για άλλο λόγο, τουλάχιστον για να μη βλάψεις το παιδί σου με το κακό σου παράδειγμα. Έτσι θα βελτιωθείς πολύ κι εσύ κι αυτό το παράδειγμα σου θα είναι το περισσότερο χρήσιμο στα παιδιά σου που πρόκειται να μπουν στη ζωή».
Οι λόγοι αυτοί του ιερού Πατρός ας σημάνουν το τέλος της σύντομης εισήγησης μας και την αρχή μιας σκληρής, μακρόχρονης και επίπονης προσπάθειας για τον προσωπικό μας εξαγιασμό, δηλ. τον καλύτερο τρόπο διαπαιδαγώγησης των παιδιών και των νέων.

www.faneromenihol.gr