Το λάδι, πέρα από τη σημαντική θέση που κατέλαβε στη διατροφή του ανθρώπου, ανέκαθεν θεωρήθηκε και ως στοιχείο με θεραπευτικές ιδιότητες. Χαρακτηριστική περίπτωση η αναφερόμενη στην παραβολή του Καλού Σαμαρείτου (Λουκ. 10,34). Παράλληλα, από πολύ παλιά το λάδι απέκτησε και θρησκευτική σημασία. Στη χριστιανική μας πίστη και παράδοση το λάδι, καθαγιαζόμενο με την προσευχή της Εκκλησίας, αποτελεί ένα από τα χριστιανικά Μυστήρια, το Μυστήριο του ιερού ΕΥΧΕΛΑΙΟΥ. Η σύσταση του ιερού αυτού Μυστηρίου στηρίζεται στην εξουσία που έδωσε ο Χριστός στους Μαθητές Του, «…ώστε (μ’ αυτήν την εξουσία) θεραπεύειν πᾶσαν νόσον ἐν τῷ λαῷ» (Ματθ. ι’, 1). Και οι Απόστολοι, πιστοί εκτελεστές των εντολών του Κυρίου, επέστρεφαν από τις περιοδείες τους και με ενθουσιασμό ομολογούσαν: “Κύριε καί τά δαιμόνια ὑποτάσσεται ἡμῖν ἐν τῷ ὀνόματί σου» (Λουκ. ι’, 17). Γι’ αυτό και ο Ευαγγελιστής Μάρκος αναφέρει ότι οι Απόστολοι «…ἤλειφον ἐλαίῳ πολλούς ἀρρώστους καί ἐθεράπευον» (Μάρκ. στ’, 13). Αυτή η θεραπευτική τακτική τηρήθηκε και μετά την Πεντηκοστή από τους Αποστόλους και τους διαδόχους τους και είναι προνόμιο που χορηγήθηκε από τον Χριστό στην Εκκλησία Του.
Θεμελιώδης και χαρακτηριστική αγιογραφική μαρτυρία για το Μυστήριο του Ευχελαίου είναι αυτή της Καθολικής επιστολής του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου (ε,14-15) : «Ἀσθενεῖ τις ἐν ὑμῖν; προσκαλεσάσθω τοὺς πρε-σβυτέρους τῆς ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπ’ αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου· καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος· κἂν ἁμαρτίας ᾖ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ». Δηλαδή: Είναι κάποιος από σας άρρωστος; Να προσκαλέσει τους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας να προσευχηθούν γι᾽ αυτόν και να τον αλείψουν με λάδι, επικαλούμενοι το όνομα του Κυρίου. Και η προσευχή που γίνεται με πίστη θα σώσει τον άρρωστο· ο Κύριος θα τον κάνει καλά. Κι αν έχει κάνει αμαρτίες, θα του τις συγχωρήσει.
Σύμφωνα, λοιπόν, με το αγιογραφικό χωρίο σκοπός του ιερού Μυστηρίου του Ευχελαίου είναι πρωταρχικά η ίαση της σωματικής νόσου. Ευχέλαιο είναι το ιερό Μυστήριο κατά το οποίο, δια της ειδικής τελετής, αγιάζεται υπό του Αγίου Πνεύματος δια του Ιερέως το έλαιο και με αυτό χρίονται οι πιστοί εις ίαση ψυχής και σώματος. Έτσι, η αποστολική παραγγελία αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία θεμελιώθηκε η πίστη και η τελετουργική πράξη της Εκκλησίας. Το Ευχέλαιο είναι ένα εκ των Μυστηρίων της Εκκλησίας. Συνι- Αν και μοναδική σε όλη την Καινή Διαθήκη η μαρτυρία του αγίου Ιακώβου, είναι ολοφάνερο από τη διατύπωσή της ότι δεν αναφέρεται σε κάτι άγνωστο στους χριστιανούς-αναγνώστες της επιστολής του· δεν εισηγείται κάτι το νέο. Προφανώς υπενθυμίζει και προτείνει κάτι που ο ίδιος ο Κύριος είχε διδάξει και που ακολουθούσαν οι χριστιανοί ήδη από την εποχή των αγίων Αποστόλων. Ακόμη δεν πρέπει να συγχέεται η σύσταση του αγίου Ιακώβου με την προγενέστερη αντίληψη για τη θεραπευτική χρήση του λαδιού. Ο Απόστολος ορίζει να προσκαλούνται στο σπίτι του ασθενούς χριστιανού οι Πρεσβύτεροι της Εκκλησίας για να προσευχηθούν για τον άρρωστο επικαλούμενοι το όνομα του Κυρίου Ιησού. Συνδέει στενά την ίαση με την προσευχή που γίνεται με πίστη. Και προσθέτει ακόμη ότι μαζί με την ίαση, ο Κύριος χαρίζει στον ασθενή και τη συγχώρηση των αμαρτιών του. Έτσι, η αποστολική παραγγελία αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία θεμελιώθηκε η πίστη και η τελετουργική πράξη της Εκκλησίας. Το Ευχέλαιο είναι ένα εκ των Μυστηρίων της Εκκλησίας. Συνιστά μυστηριακή προσευχή και πράξη.
Τελείται χάριν των αρρώστων. Τελετουργοί του φιλανθρώπου τούτου Μυστηρίου είναι οι πρεσβύτεροι της Εκκλησίας, προσκαλούμενοι για τον σκοπό αυτό στην οικία του αρρώστου χριστιανού. Πλησίον του ασθενούς προσεύχονται θερμά. Επικαλούνται τη χάρη του Παναγίου Πνεύματος για να ευλογηθεί το λάδι που παρατίθεται. Και στη συνέχεια αλείφουν τον άρρωστο χριστιανό με το ευλογημένο πλέον έλαιο. Κατά τη διαβεβαίωση του Αδελφοθέου Αποστόλου «η ευχή της πίστεως», που αναπέμπουν οι Πρεσβύτεροι και η επάλειψη με το ευλογημένο έλαιο σώζει τον άρρωστο. Του χαρίζει την ίαση. Τον ανορθώνει από το κρεβάτι του πόνου. Παράλληλα, του χαρίζει και την άφεση των αμαρτιών του.
Η τέλεση Ευχελαίου για έναν ασθενή αδελφό μας δεν σημαίνει άρνηση ή απόρριψη της ιατρικής φροντίδας και της ενδεδειγμένης φαρμακευτικής αγωγής που χρειάζεται. Οι χριστιανοί καταφεύγουμε στην ιατρική επιστήμη –που από τον Θεό δόθηκε στους ανθρώπους- αλλά, παράλληλα, και στη βοήθεια και τη θεραπευτική χάρη του Κυρίου μας, του μεγάλου Ιατρού ψυχών και σωμάτων. Προσφεύγοντας διά του Μυστηρίου του Ευχελαίου στον Θεό Τον παρακαλούμε να μας θεραπεύσει από την αρρώστια που υποφέρουμε και να αποκαταστήσει την κλονισμένη υγεία μας. Δεν απαιτούμε ούτε διατάσσουμε τον Θεό. Αφηνόμαστε μ᾽ εμπιστοσύνη στην αγάπη και τη θεία φιλανθρωπία Του. Εάν Εκείνος κρίνει ότι μας συμφέρει πνευματικά, ότι είναι για τη σωτηρία μας, ας μας χαρίσει την ίαση. Εάν όχι, δεν αγανακτούμε· δεν γογγύζουμε. Αντίθετα, και πάλι Τον παρακαλούμε να μας οπλίσει με υπομονή για να μπορέσουμε να σηκώσουμε τη δοκιμασία.
Κατά την τέλεση του Μυστηρίου του Ευχελαίου παρακαλούμε τόσο για τη θεραπεία του αρρώστου όσο και για τη συγχώρηση των αμαρτιών του. Το δεύτερο αυτό δεν σημαίνει ότι το Ευχέλαιο αντικαθιστά το μυστήριο της Μετανοίας, δηλαδή την Εξομολόγηση. Αντίθετα, θα λέγαμε, το Ευχέλαιο προϋποθέτει το Μυστήριο της Μετανοίας, με το οποίο ο πιστός επιδιώκει τη συμφιλίωσή του με τον Θεό Πατέρα και προετοιμάζεται πνευματικά για να συμμετάσχει και στο Μυστήριο του αγίου Ελαίου. Ζητούμε τη συγχώρηση των αμαρτιών, πρώτον διότι ο ίδιος ο Κύριος μας δίδαξε ότι και οι σωματικές ασθένειες πολλές φορές έχουν σαν αίτιο τις αμαρτίες μας και δεύτερον διότι η αμαρτία αφήνει τις ουλές της στις ψυχές και τα σώματα μας ακόμη και μετά τη μετάνοια και εξομολόγηση μας.
Το Ευχέλαιο εκφράζει την αγάπη και τη στοργή της Εκκλησίας προς ένα άρρωστο μέλος της, για το οποίο προσευχόμαστε. Το Μυστήριο δεν είναι μια πράξη μαγική. Εκείνο που απαιτείται είναι η πίστη και η μετάνοια, καθώς και η προσευχή στο όνομα του Κυρίου Ιησού. Επίσης, όπως ο ιατρός πρώτα μας εξετάζει και μετά μας δίδει το φάρμακο, το οποίο αυτός κρίνει, έτσι και στα πνευματικά. Λέμε στον Ιερέα ή τον Πνευματικό μας το πρόβλημα που μας απασχολεί και τότε αυτός αποφασίζει το «φάρμακο» που θα μας δώσει ή θα μας συστήσει (ευχή, αγιασμό, ευχέλαιο, εξομολόγηση κ.λπ.).
Το Ευχέλαιο τελείται για την ψυχή και το σώμα κάθε ανθρώπου που ασθενεί. Βέβαια, η τέλεση του Μυστηρίου δεν περιορίστηκε μόνο στους σωματικά ασθενείς, αλλά επεκτάθηκε γενικότερα για όλους τους πιστούς, για την ενδυνάμωση και την καταλληλότερη προετοιμασία τους στα πνευματικά αγωνίσματα. Γι’ αυτό και πολλοί πιστοί προσκαλούν στο σπίτι τους τον Ιερέα για να τελέσει το Μυστήριο όχι μόνο όταν ασθενούν, αλλά και για πνευματική ενίσχυση (π. χ. τη Μεγάλη Σαρακοστή). Ο κύριος σκοπός όμως στο οποίο αποβλέπει το Μυστήριο παραμένει η θεραπεία των σωματικών ασθενειών και όχι η άφεση των αμαρτιών για τον χριόμενο. Με δεδομένο ότι του Ευχελαίου προηγείται το ιερό Μυστήριο της Εξομολογήσεως, στο οποίο ενωρίτερα ο πιστός συμμετέχει, γίνεται αποδεκτό αυτό που αναγράφεται σε ορισμένα βυζαντινά λειτουργικά υπομνήματα. Η Εξομολόγηση και το Ευχέλαιο είναι οι δύο πλευρές ενός και μοναδικού θεραπευτικού «μυστηρίου», στο όποιο η Θεία Χάρη συγχωρεί τις αμαρτίες μας και θεραπεύει τα ψυχικά και σωματικά μας νοσήματα, είναι Μυστήρια ψυχοσωματικής ιάσεως και ολοκληρώσεως του χριστιανού.
Δομή του Μυστηρίου
• Ευχές για τον Αγιασμό του Ελαίου
• Ανάγνωση 7 Αποστολικών περικοπών
• Ανάγνωση 7 Ευαγγελικών περικοπών
• Ευχές για τους πιστούς
• Επάλειψη των πιστών με αγιασμένο έλαιο –το οποίο συμβολίζει την αγαθότητα του Θεού- στο μέτωπο και στα χέρια
Το ιερό Ευχέλαιο ανήκει στα Μυστήρια που χαρακτηρίζουμε ως επαναλαμβανόμενα. Η διατύπωση του αγίου Ιακώβου «προσκα-λεσάσθω τούς πρεσβυτέρους τῆς Ἐκκλησίας» συνέτεινε στη διαμόρφωση της παραδόσεως το μυστήριο του Ευχελαίου να τελείται από επτά ή, τουλάχιστον, από τρείς Ιερείς. Η πρακτική δυσκολία όμως να συμμετέχουν επτά ή τρείς Πρεσβύτεροι οδήγησε, συν τω χρόνω, στην καθιερωμένη πλέον συνήθεια το Μυστήριο να τελείται και από έναν και μόνο Πρεσβύτερο. Ευχόμαστε, όλοι μας να κατανοήσουμε τη μεγάλη αξία του φιλανθρώπου μυστηρίου. Οι ιερωμένοι να το τελούμε με συναίσθηση και ευλάβεια. Οι πιστοί να συμμετέχουμε με επίγνωση και κατάνυξη. Και ο ελεήμων Κύριος να επιδαψιλεύει πλούσια στους αδελφούς μας που δοκιμάζονται στο κρεβάτι του πόνου την ίαση και τη συγχώρηση· σε όλους το άπειρο έλεός Του.
